.1. His peroratis, coeperat cubicularius ille alium ejus meritricis dolum exponere, sed dicere aggressum interpellavit Gallonius, qui exiens ab adolescente, "Heus vos, inquit, properandum est mihi in aedes Plusii, cui meas operas locavi; nam pene abiit hora qua ibi me adesse oportebat ut officium illud, cui sum conductus, exequerer. 2. Tum invitavit me ejus tonsor ad prandium rogavitque ut quos mihi commodum esset vocarem; nam duabus umbris fore locum aiebat. Itaque vos mecum adducam. Delectabit enim facetos horum urbanorum mores, praesertim in conviviis agitandis, agnoscere." "Tui sumus, inquio, duc quo lubet." 3. Ne multa. In aedes magni illius viri venimus. Sciscitatur Gallonius quid rerum agat dominus, num jam evigilaverit, num surrexerit. Respondet unus: "Iam diu ille surrexit; nam simul ac, inquit, caelum illuxit, e lecto prosiluit ac, tonsore accersiri jusso, duas apud illum horas transmisit. Atque rasitando, tergendo, pingendo ita miserum illum defatigavit, ut eum ad languorem vel potius ad interitum dederit. 4. Tonsore dimisso, in secretiore conclavi se cum sarcinatore conclusit, sumptoque in manus circino, suo more experiebatur num singula inter se puncta vestibus acu praefixa ex aequo distarent, num thorax vel sagus corpori eleganter haereret. Atque in hoc studio alterae duae horae fuere consumptae. 5. Nunc vero calcearium exercet, miserum habet, clamat corium quo calcei constant non esse molle atque flexibile, sed durum ac rigidum. Praeterea calceos ipsos non esse habiles neque aptos ad pedes. Irascitur, vociferatur, se Diis suis iratis natum esse queritur, cui nihil ex sententia contingat. Sed mox, ut spero, calceolarius etiam ex hoc laqueo jugulum eximet. Nam Flamines vocari, tus et merum parari jussit, quibus rem divinam Iovi optimo maximo faciant; qua peracta, ut creditur, prandium inibit." 6."Non malum est, inquit Gallonius, ut in procoetonem me conferam, ibique ejus imperium expectem." Nos igitur, a Gallonio introducti, unum ejus angulum petimus, et collo obstipo, quae dicebantur quaeque ibi fiebant, excipimus.
7. Ac primum orta est inter eos quaestio, quaenam pullis gallinaceis aestate, quae hyeme curatio, quod condimentum aptius esset. Nec minima erat inter eos contentio; nam aliud alii placebat. 8. Tum ille, qui hos sermones lacessierat, contradicentibus ceteris, ficedulam turdo et coturnicem phasiano anteponebat. Omnesque certatim illudebant unum ex eo numero, qui nullum in his rebus sensum habere videbatur, ac sordidum eum et incultis moribus appellabant, imo ne hominum quidem numero esse dignum ajebant. 9. Ab hoc sermone ad carpendam lacerandamque mulierum famam digrediuntur: atque alias parum honeste pudicitiam habere, criminari; alias consciis maritis, prostituere formam ac vendere; alias, forma egregia filias, his atque illis non parva mercede subjicere, multaque his addere, ac nomen etiam uniuscujusque mulieris dicere, quae, quia nullam earum notitiam habebam, oblitus sum statim. 10. Erat hominum cultus elegantissimus, sed parum virilis; neque fere ibi quisquam erat, qui novas nuptas elegantia munditiisque non vinceret. Illud vero ridiculum, quod, cum duo inter se de amicula rixari coepissent, eorum unus alterum, contumeliae scilicet causa, hircum olidum, impurum, perfidiosum, obscoenum appellavit. 11. Ille, quo se lacessitus ulcisceretur, novas eidem contumelias studebat ingerere, sed cum maxime quaereret, nullum acrius maledictum invenire potuit, quam ut illi objiceret quod incultus, inornatus ac male tonsus incederet. 12. Quod cum vehementer admirati essemus, audivimus postea, nullum apud eos haberi flagitium majus quam tibialia ligaminibus sericis ad terram usque productis non adstringere, vel minimam in collari rugam admittere, nullum nefas grandius existimari quam perpeti ut in coma vel barba pilus unus ceteris altior excrescat, nec statim novacula revocare quod petulantius sese profuderit, nihil magis sordidum censeri quam mensem integrum eodem uti amictu.
13. Sed improvisus Plusii adventus omnem illis iram sedavit et in tranquillo constituit. Nam qui velum allevabat, festive, "Heus vos, inquit, manus de tabula! Magister adest." At ille, qui praeeuntibus ceteris vel procoetonem transiens ad aram Iovis se confert, sacrificanti adest, revertitur, prandium poscit. 14. Gallonius, ut omnibus rebus instructum sit prandium, curat. Quo expleto, revertitur ad nos atque: "Is, inquit, qui me invitavit ad prandium, jussit sterni lectos in hortis urbi propinquis, ad fontem large manantem. At me hercle capietis voluptatem ex loci aspectu, nam et propter arborum viriditatem est longe amoenus et propter vim decurrentium aquarum frigidissimus." 15. Ne multa, eo deducimur, locum intramus. Ubi tantam aquarum vim cernimus, quantam uspiam nos non vidisse meminimus. Etenim non certis fontibus, sed imbribus, non rivis, sed fluminibus locus totus exundat. 16. Specus sex, incertum natura vel ars in montis dorso cavavit, sed ita ut unis tribus alteri tres incumbant, asperis ac rudibus tophis lepide et jucunde perhorridi. Ab his tophis tum intra tum extra specus haerentibus ac varia herbarum viriditate diffusis, aquarum imbres magni vehementesque procurrunt, qui tum specus ipsos implent, tum latum ante specus ipsos lacum efficiunt. 17. Locum parietes, ab utroque montis latere producti, in latitudinem quadrant, per quos horriduli et ipsos saxis intectos, quo incultae illi specuum asperitati respondeant, perpetui defluunt imbres, habentque post se inter diffusa late nemora speciosissima ambulacra. Hic talis est sonitus, qualem ex multis atque alte cadentibus aquis esse oporteat, talis species, quam fontes, nemora, ars denique et natura ipsa componant. 18. In hoc tam amoeno ac perfrigido loco, apud eum fontem speciocissimum, statutos lectos et appositam mensam invenimus, ea epularum varietate constructam, qua extrui solet ab iis qui amicos magnifice volunt accipere. 19. Ecce autem, ex improviso, ingens ad aures nostros clamor ac strepitus accidit. Qui prandium dabat, convivas alios a se vocatos adesse narrabat. Capita hominum numeravimus novem, attamen ex strepitu, quo in eum locum irruperant, sexcentos esse jurasses. 20. Hi simul ut apparuerunt, tanquam hostes capta urbe solent, cuncta diripere, tuburcinari, vorare, oenophora exhaurire et clamore omnia miscere. Ille qui invitaverat, pene irasci, clamare ut manus lavarent, ut lectis se commendarent, atque aegre impetratum est ut vellent accumbere. 21. Tres erant lecti et in singulis quaterni discumbimus: summus Gallonius, ac prope eum ego, tum Paulus Aemilius, infra ceteri omnes. 22. Hic tantum vini exhaustum est quantum una vindemia colligitur. Qui stellas numerare potest, numerum etiam cyathorum inibit qui sunt exhausti. Atque ab implendis tradendisque poculis viri sunt quinque defessi. Sed inter clamores maximos, inter risus effusissimos saepe ructus, saepius crepitus erumpebant. Nulla alia vox exaudiebatur, nisi haec: Bene mihi, bene vobis, bene Plusio nostro. 23. Iam non in ventres, sed in cloacas, sed in barathra profundi vinum videbatur. Vix lauti quidquam in mensa apponebatur, cum direptum illud vidisses. Erat inter eos unus longe urbanissimus, qui cantharum, in quo potitabat, frustis esculentis tanquam rosis coronabat et cum vinum implesset, in se totum ingurgitabat. Hic clamores edi, hic cachinnos tolli et faustis acclamationibus operi gloriosissimo plaudi. 24. Productum erat prope ad vesperam convivium, nec bibendi modus ullus nec satietas erat. Ecce autem adest a Plusio servus, qui Gallonio nunciat ut, relictis rebus omnibus, curriculo ad Praetorem transeat, eique Plusii verbis exponat ut honoris ipsius gratia Toxillum e reis eximat et quamprimum incolumem ad sese remittat. 25. Hic evictus, quod hereditatem Veneri relictam expilasset, quod falsos testes subornasset ac multa alia nefaria fecisset contra jus fasque, contrusus in carcerem fuerat. Itaque a reliquis conviviis distrahimur, atque ad tribunal Praetoris accedimus. Hic magnae cuidam quaestioni operam dabat.
