MetamorphosesMachine readable text

Metamorphoses
By P. Ovidius Naso
Edited by: Hugo Magnus

Gotha (Germany) Friedr. Andr. Perthes 1892

Perseus Documents Collection Table of Contents

Funded by The Annenberg CPB/Project

Et dedit. Illa dato subvecta per aera curru
[800] devenit in Scythiam rigidique cacumine montis
(Caucason appellant) serpentum colla levavit
quaesitamque Famem lapidoso vidit in agro
unguibus et raras vellentem dentibus herbas.
Hirtus erat crinis, cava lumina, pallor in ore,
[805] labra incana situ, scabrae rubigine fauces,
dura cutis, per quam spectari viscera possent;
ossa sub incurvis exstabant arida lumbis,
ventris erat pro ventre locus, pendere putares
pectus et a spinae tantummodo crate teneri.
[810] Auxerat articulos macies, genuumque tumebat
orbis, et inmodico prodibant tubere tali.
Hanc procul ut vidit (neque enim est accedere iuxta
ausa), refert mandata deae: paulumque morata,
quamquam aberat longe, quamquam modo venerat illuc,
[815] visa tamen sensisse famem retroque dracones
egit in Haemoniam, versis sublimis habenis.

Dicta Fames Cereris, quamvis contraria semper
illius est operi, peragit. Perque aera vento
ad iussam delata domum est et protinus intrat
[820] sacrilegi thalamos altoque sopore solutum
(noctis enim tempus) geminis amplectitur ulnis:
seque viro inspirat faucesque et pectus et ora
adflat et in vacuis spargit ieiunia venis.
Functaque mandato fecundum deserit orbem
[825] inque domos inopes adsueta revertitur antra.

Lenis adhuc somnus placidis Erysichthona pennis
mulcebat: petit ille dapes sub imagine somni
oraque vana movet dentemque in dente fatigat
exercetque cibo delusum guttur inani
[830] proque epulis tenues nequiquam devorat auras.
Ut vero est expulsa quies, furit ardor edendi
perque avidas fauces incensaque viscera regnat.
Nec mora, quod pontus, quod terra, quod educat aer,
poscit et adpositis queritur ieiunia mensis
[835] inque epulis epulas quaerit; quodque urbibus esse
quodque satis poterat populo, non sufficit uni,
plusque cupit, quo plura suam demittit in alvum.
Utque fretum recipit de tota flumina terra
nec satiatur aquis peregrinosque ebibit amnes,
[840] utque rapax ignis non umquam alimenta recusat
innumerasque faces cremat et, quo copia maior
est data, plura petit turbaque voracior ipsa est:
sic epulas omnes Erysichthonis ora profani
accipiunt poscuntque simul. Cibus omnis in illo
[845] causa cibi est, semperque locus fit inanis edendo.

Iamque fame patrias altaque voragine ventris
attenuarat opes, sed inattenuata manebat
tum quoque dira fames, implacataeque vigebat
flamma gulae. Tandem, demisso in viscera censu,
[850] filia restabat, non illo digna parente.
Hanc quoque vendit inops. Dominum generosa recusat
et vicina suas tendens super aequora palmas
eripe me domino; qui raptae praemia nobis
virginitatis habes ait. Haec Neptunus habebat.
[855] Qui prece non spreta, quamvis modo visa sequenti
esset ero, formamque novat vultumque virilem
induit et cultus piscem capientibus aptos.
Hanc dominus spectans o qui pendentia parvo
aera cibo celas, moderator harundinis, inquit
[860] sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda
credulus et nullos, nisi fixus, sentiat hamos:
quae modo cum vili turbatis veste capillis
litore in hoc steterat (nam stantem in litore vidi),
dic ubi sit: neque enim vestigia longius exstant.
[865] Illa dei munus bene cedere sensit et a se
se quaeri gaudens, his est resecuta rogantem:
Quisquis es, ignoscas; in nullam lumina partem
gurgite ab hoc flexi studioque operatus inhaesi.
Quoque minus dubites, sic has deus aequoris artes
[870] adiuvet, ut nemo iamdudum litore in isto,
me tamen excepto, nec femina constitit ulla.

Credidit et verso dominus pede pressit harenam
elususque abiit: illi sua reddita forma est.

Ast ubi habere suam transformia corpora sensit,
[875] saepe pater dominis Triopeida tradit. At illa
nunc equa, nunc ales, modo bos, modo cervus abibat
praebebatque avido non iusta alimenta parenti.
Vis tamen illa mali postquam consumpserat omnem
materiam dederatque gravi nova pabula morbo,
[880] ipse suos artus lacero divellere morsu
coepit et infelix minuendo corpus alebat.

Quid moror externis? Etiam mihi nempe novandi est
corporis, o iuvenis, numero finita potestas.
Nam modo qui nunc sum videor, modo flector in anguem,
[885] armenti modo dux vires in cornua sumo,
cornua, dum potui! nunc pars caret altera telo
frontis, ut ipse vides. Gemitus sunt verba secuti.

Book 9

Book 9

Achelous et Hercules.

Quae gemitus truncaeque deo Neptunius heros
causa rogat frontis, cum sic Calydonius amnis
coepit inornatos redimitus harundine crines:

Triste petis munus. Quis enim sua proelia victus
[5] commemorare velit? Referam tamen ordine. Nec tam
turpe fuit vinci, quam contendisse decorum est,
magnaque dat nobis tantus solacia victor.
Nomine siqua suo fando pervenit ad aures
Deianira tuasquondam pulcherrima virgo
[10] multorumque fuit spes invidiosa procorum.
Cum quibus ut soceri domus est intrata petiti,
accipe me generum, dixi Parthaone nate:
dixit et Alcides. Alii cessere duobus.
Ille Iovem socerum dare se famamque laborum
[15] et superata suae referebat iussa novercae.
Contra ego turpe deum mortali cedere dixi
(nondum erat ille deus), regem me cernis aquarum
cursibus obliquis inter tua regna fluentum.
Nec gener externis hospes tibi missus ab oris,
[20] sed popularis ero et rerum pars una tuarum.
Tantum ne noceat, quod me nec regia Iuno
odit et omnis abest iussorum poena laborum.
Nam, quo te iactas, Alcmena nate, creatum,
Iuppiter aut falsus pater est, aut crimine verus.
[25] Matris adulterio patrem petis. Elige, fictum
esse Iovem malis, an te per dedecus ortum.

Talia dicentem iamdudum lumine torvo
spectat et accensae non fortiter imperat irae
verbaque tot reddit: Melior mihi dextera lingua.
[30] Dummodo pugnando superem, tu vince loquendo,
congrediturque ferox. Puduit modo magna locutum
cedere: reieci viridem de corpore vestem
bracchiaque opposui tenuique a pectore varas
in statione manus et pugnae membra paravi.
[35] Ille cavis hausto spargit me pulvere palmis
inque vicem fulvae tactu flavescit harenae.
Et modo cervicem, modo crura micantia captat,
aut captare putes, omnique a parte lacessit.
Me mea defendit gravitas frustraque petebar,
[40] haud secus ac moles, quam magno murmure fluctus
oppugnant: manet illa suoque est pondere tuta.
Digredimur paulum rursusque ad bella coimus,
inque gradu stetimus, certi non cedere; eratque
cum pede pes iunctus, totoque ego pectore pronus
[45] et digitos digitis et frontem fronte premebam.
Non aliter vidi fortes concurrere tauros,
cum pretium pugnae toto nitidissima saltu
expetitur coniunx: spectant armenta paventque
nescia, quem maneat tanti victoria regni.
[50] Ter sine profectu voluit nitentia contra
reicere Alcides a se mea pectora; quarto
excutit amplexus adductaque bracchia solvit,
inpulsumque manu (certum est mihi vera fateri)
protinus avertit tergoque onerosus inhaesit.
[55] Siqua fides neque ficta mihi nunc gloria voce
quaeritur, inposito pressus mihi monte videbar.
Vix tamen inserui sudore fluentia multo
bracchia, vix solvi duros a corpore nexus:
instat anhelanti prohibetque resumere vires,
[60] et cervice mea potitur. Tum denique tellus
pressa genu nostro est, et harenas ore momordi.

Inferior virtute meas divertor ad artes,
elaborque viro longum formatus in anguem.
Qui postquam flexos sinuavi corpus in orbes
[65] cumque fero movi linguam stridore bisulcam,
risit et inludens nostras Tirynthius artes
cunarum labor est angues superare mearum,
dixit et ut vincas alios, Acheloe, dracones,
pars quota Lernaeae serpens eris unus echidnae?
[70] Vulneribus fecunda suis erat illa, nec ullum
de centum numero caput est inpune recisum,
quin gemino cervix herede valentior esset.
Hanc ego ramosam natis e caede colubris
crescentemque malo domui domitamque reclusi.
[75] Quid fore te credas, falsum qui versus in anguem
arma aliena moves, quem forma precaria celat?

Dixerat, et summo digitorum vincula collo
inicit: angebar ceu guttura forcipe pressus,
pollicibusque meas pugnabam evellere fauces.
[80] Sic quoque devicto restabat tertia tauri
forma trucis: tauro mutatus membra rebello.
Induit ille toris a laeva parte lacertos,
admissumque trahens sequitur depressaque dura
cornua figit humo meque alta sternit harena.
[85] Nec satis hoc fuerat: rigidum fera dextera cornu
dum tenet, infregit truncaque a fronte revellit.
Naides hoc, pomis et odoro flore repletum,
sacrarunt, divesque meo Bona Copia cornu est.

Dixerat, et nymphe ritu succincta Dianae,
[90] una ministrarum, fusis utrimque capillis,
incessit totumque tulit praedivite cornu
autumnum et mensas, felicia poma, secundas.
Lux subit, et primo feriente cacumina sole
discedunt iuvenes: neque enim dum flumina pacem
[95] et placidos habeant lapsus totaeque residant,
opperiuntur, aquae. Vultus Achelous agrestes
et lacerum cornu mediis caput abdidit undis.