sed iam quo pacto sese mutuo cives utantur; quae populi inter se commercia; quaeque sit distribuendarum rerum forma videtur explicandum.
cum igitur ex familiis constet civitas; familias ut plurimum, cognationes efficiunt. nam feminae - ubi maturuerint - collocatae maritis; in ipsorum domicilia concedunt. at masculi filii, ac deinceps nepotes; in familia permanent, et parentum antiquissimo parent. nisi prae senecta mente parum valuerit. tunc enim aetate proximus ei sufficitur.
verum ne civitas aut fieri infrequentior; aut ultra modum possit increscere, cavetur, ne ulla familia, quarum milia sex, quaeque civitas, excepto conventu, complectitur; pauciores quam decem; pluresve quam sexdecim puberes habeat. impuberum enim nullus praefiniri numerus potest. hic modus facile servatur, transcriptis iis in rariores familias, qui in plenioribus excrescunt. at si quando in totum plus iusto abundaverit; aliarum urbium suarum infrequentiam sarciunt. quod si forte per totam insulam plus aequo moles intumuerit, tum ex qualibet urbe descriptis civibus in continente proximo ubicumque indigenis agri multum superest, et cultu vacat; coloniam suis ipsorum legibus propagant, ascitis una terrae indigenis si convivere secum velint. cum volentibus coniuncti in idem vitae institutum; eosdemque mores, facile coalescunt, idque utriusque populi bono. efficiunt enim suis institutis, ut ea terra, utrisque abunda sit; quae alteris ante parca ac maligna videbatur. renuentes ipsorum legibus vivere, propellunt his finibus quos sibi ipsi describunt. adversus repugnantes, bello confligunt. nam eam iustissimam belli causam ducunt, cum populus quispiam eius soli quo ipse non utitur, sed velut inane ac vacuum possidet, aliis tamen qui ex naturae praescripto inde nutriri debeant, usum ac possessionem interdicat. si quando ullas ex suis urbibus aliquis casus, eousque imminuerit, ut ex aliis insulae partibus servato suo cuiusque urbis modo, resarciri non possint - quod bis dumtaxat ab omni aevo pestis grassante saevitia fertur contigisse - remigrantibus e colonia civibus replentur. perire enim colonias potius patiuntur, quam ullam ex insulanis urbibus imminui.
sed ad convictum civium revertor. antiquissimus - ut dixi - praeest familae. ministri sunt uxores maritis, et liberi parentibus, atque in summa minores natu maioribus. civitas omnis in quattuor aequales partes dividitur. in medio cuiusque partis forum est omnium rerum. eo in certas domos opera cuiusque familiae convehuntur, atque in horrea singulae seorsum species distributae sunt. ab iis quilibet paterfamilias quibus ipse suique opus habent, petit, ac sine pecunia, sine omni prorsus hostimento quicquid petierit, aufert. quare enim negetur quicquam! cum et omnium rerum abunde satis sit nec timor ullus subsit, ne quisquam plusquam sit opus, flagitare velit! nam cur supervacua petiturus putetur is, qui certum habeat, nihil sibi umquam defuturum! nempe avidum ac rapacem, aut timor carendi facit, in omni animantum genere, aut in homine sola reddit superbia, quae gloriae sibi ducit, superflua rerum ostentatione ceteros antecellere, quod vitii genus in Utopiensium institutis nullum omnino locum habet.
adiuncta sunt foris - quae commemoravi - fora cibaria, in quae non olera modo, arborumque fructus et panes comportantur, sed pisces praeterea quadrupedumque et avium quicquid esculentum est, extra urbem locis appositis ubi fluento tabum ac sordes eluantur. hinc deportant pecudes occisas depuratasque manibus famulorum - nam neque suos cives patiuntur assuescere laniatu animalium, cuius usu, clementiam humanissimum naturae nostrae affectum paulatim deperire putant, neque sordidum quicquam atque immundum, cuius putredine corruptus aer morbum posset invehere - perferri in urbem sinunt.
habet praeterea quilibet vicus, aulas quasdam capaces, aequali ab sese invicem intervallo distantes, nomine quamque suo cognitas. has colunt Syphogranti, quarum unicuique triginta familiae videlicet ab utroque latere quindecim sunt adscriptae, cibum ibi sumpturae. obsonatores cuiusque aulae, certa hora conveniunt in forum, ac relato suorum numero, cibum petunt.
sed prima ratio aegrotorum habetur, qui in publicis hospitiis curantur. nam quattuor habent in ambitu civitatis hospitia, paulo extra muros tam capacia ut totidem oppidulis aequari possint, tum ut neque aegrotorum numerus quamlibet magnus anguste collocaretur, et per hoc incommode, tum quo ii qui tali morbo tenerentur, cuius contagio solet ab alio ad alium serpere, longius ab aliorum coetu semoveri possint. haec hospitia ita sunt instructa, atque omnibus rebus quae ad salutem conferant referta, tum tam tenera ac sedula cura adhibetur, tam assidua medicorum peritissimorum praesentia, ut cum illuc nemo mittatur invitus, nemo tamen fere in tota urbe sit, qui adversa valetudine laborans, non ibi decumbere quam domi suae praeferat.
cum aegrotorum obsonator cibos ex medicorum praescripto receperit, deinceps optima quaeque inter aulas aequabiliter pro suo cuiusque numero distribuuntur, nisi quod principis, pontificis, et Tranibororum respectus habetur, ac legatorum etiam, et exterorum omnium - si qui sunt, qui pauci ac raro sunt - sed iis quoque cum adsunt, domicilia certa atque instructa parantur.
ad has aulas prandii, cenaeque statis horis tota syphograntia convenit, aeneae tubae clangore commonefacta, nisi qui aut in hospitiis, aut domi decumbunt. quamquam nemo prohibetur, postquam aulis est satis factum e foro domum cibum petere. sciunt enim neminem id temere facere, nam et si domi prandere nulli vetitum sit, nemo tamen hoc libenter facit, cum neque honestum habeatur, et stultum sit deterioris parandi prandii sumere laborem, cum lautum atque opiparum praesto apud aulam, tam propinquam sit.
in hac aula ministeria omnia in quibus paulo plus sordis, aut laboris est, obeunt servi. ceterum coquendi, parandique cibi officium, et totius denique instruendi convivii solae mulieres exercent, cuiusque videlicet familiae per vices.
tribus, pluribusve mensis pro numero convivarum discumbitur. viri ad parietem, feminae exterius collocantur, ut si quid his subiti oboriatur mali, quod uterum gerentibus interdum solet accidere, imperturbatis ordinibus exurgant, atque inde ad nutrices abeant. sedent illae quidem seorsum cum lactentibus in cenaculo quodam ad id destinato, numquam sine foco atque aqua munda, nec absque cunis interim, ut et reclinare liceat infantulos, et ad ignem cum velint exemptos fasciis libertate ac ludo reficere. suae quaeque soboli nutrix est, nisi aut mors, aut morbus impediat. id cum accidit, uxores Syphograntorum propere nutricem quaerunt, nec id difficile est. nam quae id praestare possunt, nulli officio sese offerunt libentius, quoniam et omnes eam misericordiam laude prosequuntur, et qui educatur, nutricem parentis agnoscit loco.
in antro nutricum, considunt pueri omnes, qui primum lustrum non explevere. ceteri impuberes, quo in numero ducunt quicumque sexus alterius utrius intra nubiles annos sunt, aut ministrant discumbentibus, aut qui per aetatem nondum valent, adstant tamen, atque id summo cum silentio. utrique quod a sedentibus porrigitur, eo vescuntur, nec aliud discretum prandendi tempus habent.
in medio primae mensae, qui summus locus est, et cui - nam ea mensa suprema in parte cenaculi transversa est - totus conventus conspicitur, Syphograntus cum uxore considet. his adiunguntur duo ex natu maximis. sedent enim per omnes mensas quaterni. at si templum in ea Syphograntia situm est, sacerdos, eiusque uxor ita cum Syphogranto sedent ut praesideant. ab utraque parte collocantur iuniores, post senes rursus, atque hoc pacto per totam domum, et aequales inter se iunguntur, et dissimilibus tamen immiscentur, quod ideo ferunt institutum, ut senum gravitas ac reverentia - cum nihil ita in mensa fieri, dicive potest, ut eos ab omni parte vicinos effugiat - iuniores ab improba verborum, gestuumque licentia cohibeat.
ciborum fercula non a primo loco deinceps apponuntur, sed senioribus primum omnibus - quorum insignes loci sunt - optimus quisque cibus infertur. deinde reliquis aequaliter ministratur. at senes lautitias suas - quarum non tanta erat copia, ut posset totam per domum affatim distribui - pro suo arbitratu circumsedentibus impartiuntur. sic et maioribus natu suus servatur honos, et commodi tantumdem tamen, ad omneis pervenit.
omne prandium, cenamque ab aliqua lectione auspicantur, quae ad mores faciat, sed brevi tamen ne fastidio sit. ab hac seniores, honestos sermones, sed neque tristes, nec infacetos ingerunt. at nec longis logis totum occupant prandium, quin audiunt libenter iuvenes quoque atque adeo de industria provocant, quo et indolis cuiusque et ingenii per convivii libertatem prodentis sese, capiant experimentum.
prandia breviuscula sunt, cenae largiores, quod labor illa, has somnus et nocturna quies excipit, quam illi ad salubrem concoctionem magis efficacem putant. nulla cena sine musica transigitur. nec ullis caret secunda mensa bellariis. odores incendunt, et unguenta spargunt. nihilque non faciunt, quod exhilarare convivas possit. sunt enim hanc in partem aliquanto procliviores, ut nullum voluptatis genus - ex quo nihil sequatur incommodi - censeant interdictum.
hoc pacto igitur in urbe convivunt, at ruri, qui longius ab sese dissiti sunt, omnes domi quisque suae comedunt. nulli enim familiae quicquam ad victum deest, quippe a quibus id totum venit, quo vescantur urbici.
