DIALOGVS XXXVII ET VLTIMVS. Pandulphus, Ludimagistri magister, Hieronymus scholasticus, et Ludimagister consultant, in quam potissimum academiam studioso sit commigrandum.

• Pandulphus
• Ludimagistri minister
• Hieronymus scholasticus
• Ludimagister

Quid tu hoc ante ostium, Hieronyme, aut quid hic tibi negotii est?

Ludimagistrum convenire volebam. Sed pulsare cunctabar veritus, ne intempestive fortasse venirem; quare te pro veteri nostra consuetudine rogo, ut hic me adstare significes.

Faciam; tu hic tantisper morare, dum quid rerum sit, huc renuntio. --Here, quod iniunxeras, diligenter est curatum.

Bene factum. At qui is est, quicum pro foribus fabulantem te audivi?

Scholasticus quidam, nomine Hieronymus, tibi familiariter notus, qui te, si modo tempestivum est, coram alloqui cupit.

Intromittatur; iam nunc, quid velit, conicio.

Salve, humanissime praeceptor.

Et tu salvus sis, optime adulescens. Sed quid est, quod me velis?

Paucis dicam. Quia iam biennium te in hoc ludo docentem audivi, utriusque litteraturae prima rudimenta tua ope utcumque percepi; hortatur nunc me tum parens tum etiam haec mea aetas maturior, ut hinc in academiam aliquam ad uberiorem ingenii cultum capiendum me conferam. Hoc ut felicius faciam, tuo consilio opus est ; nam inter tot, ut vocant, universitates, quot iam olim sunt institutae et hodie passim novae exoriuntur, mihi eiusmodi rerum ignaro difficile plane est eius, quae omnium sit instructissima et meis studiis accommodatissima, delectum habere.

Prudenter hic deliberas, Hieronyme. Sunt academiae idque in Germania, quas vehementer probem, sunt item, quas cupiam vel omnino non esse vel in totum immutari. Vt enim in re militari duci dux et militi miles, ut in re publica senator senatori et civi civis, artifex artifici, ut denique homo homini, sic schola scholae, doctor doctori, magister magistro praestat. Quod discrimen qui non advertit, operam et oleum, ut aiunt, plerumque perdit. Atque ut certum aliquid, quod hic sequaris, habeas, in hac deliberatione spectandum erit, non quae magnificis aedificiis, tametsi et haec decoris aliquid addunt, sed optimis omnis generis praeceptoribus sit instructissima. Primum, quae trium linguarum professores habeat et doctos et bonos, hoc ut velint, illud ut possint recte docere, siquidem Latinam, Graecam et Hebraicam linguas in Christianorum scholis doceri pontificiae leges iubent et veterum theologorum exempla suadent ac denique Christianae rei publicae usus exigit. Habeat denique theologos, si non plures, unum saltem aut alterum cum scripturarum intellegentia tum vitae sanctimonia egregie probatos. Tum iureperitos non minus prudentia quam et facundia laudatos. Ad haec medicos, quos naturalium rerum profunda cognitio et curandi fides perspecta commendet. Postremo philosophos, non qui sophisticam rixandi pertinaciam ex ineptis barbarorum commentariis inculcent, sed qui philosophando Platonis maiestatem, acumen Aristotelis, Theophrasti eloquentiam proxime referant. Quamquam autem gymnasium eiusmodi minoris negotii est describere quam usquam invenire, ad praescriptam tamen imaginem utcumque accedunt hic in vicino sitae, Lipsia et Wittenberga. Nec Erphurdia cuiquam est aspernanda ut nec Basilea. Super omnes vero trium linguarum professione floret Lovanium, schola vel hoc nomine omnium felicissima, quod magnum illum et sapientiae et eloquentiae principem habet Erasmum. Et summum illud ecclesiasticae dignitatis ornamentum, Albertus cardinalis, magnum quiddam Moguntiae suae molitur; quod si processerit, erit, quo se Germania exteris hominibus venditet. Porro illud imprimis tibi cavendum, ne ad sublimes illas professiones quas vocant illotis, ut aiunt, pedibus irrumpas, quin modis omnibus curandum, ut utriusque litteraturae mediocri cognitione praeparatus accedas. Sic enim futurum, ut in disciplinis his gravioribus citius et facilius, quo tendis, pervenias et rectum in rebus omnibus iudicium consequaris. Hoc qui caret, frustra se aliquid feliciter discere sperabit.

At in eiusmodi scholis receptum audio, ut scholasticorum quisque praeceptorem quempiam sibi deligat, quo familiariter utatur non tantum ad litterarum studia, sed et formandos mores. Hic quid mihi faciundum suades?

Quid aliud quam ut, antequam te alicui in disciplinam dedas, divitum istorum delicias imiteris, qui cum multa vini dolia in cellis habeant reposita, non statim e quovis bibunt, sed pytissando omnibus ex ordine degustatis quod firmissimum fuerit et suavissimum hoc demum in palati sui usum relinunt. Quin ergo et tu cum ex aliis sciscitaris tum multos eximios eiusdem professionis doctores audiendo exploras ipse, cui potissimum ingenii tui solum rectissime excolendum loces. Tametsi sunt et aliae coniecturae, quibus in hoc uti possis, ut si cui suae lucubrationes insignem peperere famam, si quem eruditorum calculi aliquot probent, si cui ab aliis eiusdem Musae aemulis insignite invideatur, si quem vel iudicium principis vel rei publicae consensus a contemptu vindicet, si cui magna sit lectissimorum iuvenum frequentia, si qui discipulos aliquot egregie doctos reddiderit, denique si qui Pythagorae exemplo non quemque statim in disciplinam suam recipiat et aliis plura ac meliora pluris quoque doceat. Cave enim committas ad quemquam te alliciat sumptus vilitas aut a quoquam deterreat impensae magnitudo. Quando fere fit, ut qui docent parvo parva, qui magno magna quoque doceant. His indiciis si prudenter uteris, vix unquam tibi imponet quisquam. Cetera rerum usus, optimus magister, aetatis progressu te facile edocebit.

Sat est. Quod restat: pro salubri adeo consilio gratias tibi immortales tuus agit Hieronymus, si quando dabitur facultas, egregie quoque relaturus.

Nihil addubito. Tu, quod tibi felix ac faustum sit, ad bonarum artium mercaturam proficiscere!