LIBER X

.1. Interea magnum nos desiderium ceperat amicorum, quos domi reliqueramus; ac me praesertim Aristidis conveniendi, videndi, amplectendique cupido ingens incesserat, cujus amoenissimum suburbanum cum eo saepius adieram, ibique ad omnem animi remissionem ludumque descenderam. 2. Cujus cum mihi veniret in mentem et anni tempus lepidissimum, nimirum autumnus, miram ejus inspiciundi perfruendique voluntatem injiceret, angebat animi, quod tantam mihi voluptatem locorum intervalla praeriperent, sed ceteris spes reversionis leviorem eam molestiam efficiebat. 3. Itaque, cum antea scripsissem nos illuc brevi adfuturos, his cum eo versibus lusi:

4. Proximus jam dies illuxerat et, cum etiam tum in lecto essemus, audimus evocari a janua Gallonium. Hic erat amicus quidam ejus summus atque sodalis, qui introductus, magna vi petere a Gallonio coepit ut domum suam veniret, equos ligneos spectatum, qui eo die liquido erant in stadio decursuri, ubi etiam paratum erat prandium, ut assolet in his ludorum celebritatibus. 5.Etenim nullam fere esse domum, unde ludi illi spectari jucundius possent. Nam se dedisse operam ut inde prospectus ad metam usque pateret, ad quam esset decurrendum; proinde manum daret et sequeretur. 6. Gallonius hospitii jura objecit, nunquam enim se commissurum dicens ut nos relinqueret, quo foras commissatum abiret. "Immo, ait ille, duc tecum etiam hospites, atque adeo, ut tu sis sciens, nunquam pedem hinc efferam, nisi promiseris, teque una cum illis venturum constitueris." 7. "Placide! inquit Gallonius; abstine ab ira, nihil opus est minis, si duobus istis hospitibus meis futurus est apud te locus. Quin insanirem, capital facerem, si, relicta tua Cereali mensa

Cf. Plaut., Men. 24-25: "... ipsus escae maxumae / Cerealis cenas dat, ita mensas exstruit..."

, meam quotidianam inopemque persequerer. Nolo tanto me scelere obstringere, nolo tantam ventri meo injuriam damnumque conflare. 8. Quamobrem, si non es occupatus, si non est molestum, si lubet, tantisper mane, dum isti se lavent, vestiant, poliant. Tum ultro dabimus ipsi nos tibi tanquam judicatos, ut vincias, ducas, rostrisque ad mensam tuam pollucibilem alliges." 9. Tum ille, "Satis verborum est, ait. Quanto facias rectius, si agas, quod agis

Cf. Plaut., Epid . 284: "... quidquid acturu's age!"; Cic., Off . I 94: "Agere quod agas."

, ac properes venire! It dies ac me necesse est domi quamprimum adesse." Sumptoque in manus Virgilio, coepit clara voce ludos, in Anchisae honorem editos

Verg., Aen. V 104-603.

, legere. 10. Nos interim quaerimus de Gallonio quinam sint isti equi lignei et quaenam sint viae liquidae, per quas illis decurrendum esset. Respondet omnis generis navigia hoc ab eis nomine appellari, quod iis non minus per liquidas caeruleasque vias vehamur quam mannis et canteriis per itinera sicca atque terrestria. 11. "Hodie, inquit, propositis praemiis, futurum est piscatores inter certamen, uter eorum sua vectus horia, Albam (quod est flumen intra urbis moenia fluens)

Confer 'Albulam', id est priscum Tiberis nomen. 'Horia' est navicula piscatoria (Nonius 533, 20). Cf. Plaut., Rud. 910-11: "...horiae, quae in mari fluctuoso / piscatu novo me uberi compotivit."

excurrerit ac metam attigerit. 12. Delectabit vos istos etiam ludos aspicere, atque apud amnem frigidissimum molestos istos intempestivosque calores abigere, qui hoc tempore autumni desaeviunt." "Eamus, inquit Paulus Aemilius; gestio ab hoc etiam ludorum genere voluptatem mihi parare." 13. Tum Gallonius: "Amice, ubi vis, ait, duc nos quo lubet; jam tibi nulla neque in me neque in istis est mora." Itaque ille praeire, nos sequi. Sed simulac e limine pedem extulimus, fit nobis obviam quidam pallio ad talos usque demisso obvolutus, qui quamvis se conaretur occultare, non potuit tamen Gallonii notitiae subducere. 14. Qui: "Dii boni, inquit, ubi sunt circumpedes, quibus iste stipatus incedebat? Quonam, obsecro, evolarunt? Ubi est rheda, qua vehebatur; quonam gentium exulatum abivit?" "Audi, inquit amicus, res est ridicula. Hic tum ex mercede quam locandis ad aliena negocia operis suis exegerat, tum ex fructibus, quos ex pingui sacerdotio collegerat, ac praesertim ex eo, quod suum defraudans genium, comparserat annuos sibi redditus, talenta ad tria magna pepererat. 15. Sed cum partae opes atque divitiae aliam sibi viderentur vitam, alios mores exposcere, ut esset in quo eas posset honeste profundere, obtinuit ut pullatos inter epistatas

'Pullati' sunt qui omnia perperam faciunt. Cf. Sid. Apoll., Epist . V 7.4: "Hi sunt, qui novis opibus ebrii (...) per utendi intemperantiam produnt imperitiam possidendi: nam libenter incedunt (...) albati ad exequias, (...) pullati ad nuptias..."

cooptaretur. Ac statim coepit obolis duodenis obsonare, cum quinis antea soleret, tum circumpedes, qui ipsum sectarentur, quatuor mercede conduxit, rhedam paravit, aedes invenit, instruxit, ornavit, quae adeptum honorem in primis decerent. 16. Sed deinde in otio, magnitudinem sumptus cum animo suo reputans, quo lacerari rem suam videbat et augeri alienam, coepit stulticiae ipsum suae poenitere, hominum ambitiones execrari, veterem statum cupere revocare, si posset, ac dicere: 'Quid ego egi? In quod me conjeci malum? Perii miser.' 17. Ne multa, ex aegritudine in morbum incidit; arcessitur medicus, adest, apprehendit aegro brachium atque ex venis, aequalibus intervallis sese moventibus, omnem comperit ab eo febrim abesse. 18. Sed qui probe hominem nosset, statim quo genere morbi laboraret, invenit atque: 'Hujus, inquit, morbi causam reperisse me arbitror, sed in manu tua est, vim ejus effugere. Nam si circumpedes duos domo, quantum potest extrudas, si paucioribus obolis obsones, maximam tibi hujus aegritudinis partem praecideris.' 19. 'Ita me dii ament, inquit ille, ut tu medicus es praeter ceteros, immo bonus poteras esse ariolus. Bene, docte, prudenter! Id mihi aegre est, id mihi dolet; perge.' 'Iam vero, subjicit medicus, si circumpedes omnes, in malam rem jubeas abire, si sumtibus parcas, quos facis in rheda, si veterem in reliquo victu abstinentiam revoces, omnes tibi e corpore morbi maculas eximes. Secus enim, nego te posse sanari.' 20. 'Hui medicum elegantem! exclamat. Nemo poterat melius medicinam facere. Iam non Hippocratis modo sapientiam, sed ipsum etiam in te Hippocratem immigrasse, adigor ut credam. Vah, quanta vis doctrinae! Quantus rei medicae usus! Iam me hercule sic agamus; morbi causae removeantur. ' 21. Nec dimisit tempus; nam proscripsit illico rhedam, equos produxit ac vendidit, domum, dimissis famulis, vacuam fecit, mensam longius sumptu progressam ad veteris parsimoniae rationem revocavit." 22. Dum haec maxime loquitur, venimus ad aedes in fluminis ripa locatas, amoenas sane atque affabre factas, ubi qua parte a flumine alluuntur, facta ab aedilibus potestate, moeniana ille temporaria sericis intenta velis, extruxerat, unde non solum erat prospectus in flumen, verum etiam in nemora, colles atque vineta, quae in adversa ripa virebant.

Significatur ecclesia Sancti Iohannis Florentinorum (S. Giovanni dei Fiorentini), in capite Viae Iuliae ad Tiberim, und Ianiculus collis prospicitur. Absoluta est annis 1610-14.

23. Diu aspectus ille jucundissimus oculos nostros detinuit ac pavit, sed nondum expletos saturatosque proximum ad se conclave attraxit lucidum, elegans, ornatum, ubi paratum erat ample magnificeque convivium. 24. Sed dum tabulas pictas suspicimus, dum signa ex aere ac marmore laudamus, dum varios sermones caedimus, magna diei pars labitur, hiraeque latrantes coeperunt nos prandii admonere. 25. Ac prior dominus domus: "Cur, inquit, diei nocemus? Cur non imus accubitum? Iam paratum est prandium, jam ii, quibus paratum est, adsunt." Qua ejus voce compulsi, lectos inscendimus, prandium inimus ea ciborum turba refertum ut, quid potissimum sumeres, ignorares. 26. At nos, ceteris praetermissis, unumquodque quod erat bellissimum, carpsimus. Sed postquam bibendi, vescendi, fabulandique nos satias cepit, surgimus et ad moeniana contendimus, commodum cum ad flumen juventus natandi causa conflueret. 27. Quorum juvenum is erat numerus ut iniri vix posset ac, detractis sibi vestibus, fere omnes saltu vel ex cymbis vel ex saxis sese jaciebant in amnem, unde alii capite, alii pube, alii crurum tenus extabant, alii supinabant sese ac cubantibus similes ferri secundo amne sinebant. 28. Sed cum jam calores magna ex parte remisissent, ab omni fluminis parte lembi, cymbae, lintres, scaphae tanquam ex abdito emerserunt, coeperuntque ultro citroque discurrere atque aliae, protectae velis vel viridis vel crocei vel caerulei coloris, a remigibus pellebantur varia atque eleganti veste indutis. 29. Aliae symphoniacos, aliae musicae peritos artis suavissima canentes voce deferebant, aliae tympanotribas, tubicines, cornicines evehebant. 30. Aliae peregrino milites habitu, gladiis Persicis succinctos, deportabant, qui navigium identidem statuentes, ad tibiae cantum ludicrum armorum certamen exhibebant. Aliae hilares, ludentes, vino genioque indulgentes ac permistos foeminis viros continebant. 31. Inter haec omnia majus quoddam navigium, onerariae par navi, adverso flumine veniens, aspicitur et, quod erat admirabile, neque remiges neque remi patebant, quorum illud impetu pulsuque promoveretur. 32. Quod navigium, non procul a nobis quasdam ante aedes constitit, ubi dynasta Parthenius ludos illos spectare dicebatur. Nec mora, pugiles ad viginti in stega apparuere, ibique pugilatum inceperunt, qui ita strenuam, ita fortem operam dederunt ut eorum nemo, quamvis male coestibus contusus, ingemisceret. 33. His defessis ac prope ad languorem datis, successere totidem alii, integri atque recentes. Hi luctatores erant validi atque robusti, quos praemii spes in pugnam attraxerat ac nudi atque peruncti, dum initium luctae daretur, expectabant, cum tandem eorum unus, sorte ductus, cum altero qui se obtulerat, prior sese composuit. 34. Lex certaminis erat ejusmodi ut, qui ex aliquo pari adversarium atque alios vicissim duos ad terram dejecisset, certum in locum secederet, tantisper dum alii de tribus itidem victores evasissent, tum cum eorum unoquoque singulatim depugnaret ac, si eos ad unum omnes profligasset, praemio potiretur, sin minus, illud ejus esset, qui ceteris ad terram abjectis rectus extitisset. 35. Atqui videre erat alios, summa totius corporis firmitate complicatos brachiis, tanquam laqueis adversarios profligare atque prosternere, alios, suis diffisos viribus, eosdem dolis supplantare atque subvertere. 36. At ubi quisquam alteri succubuerat, continuo praesto erat unus cum vini cyatho, quem victus victori propinabat. Id erat conciliatae inter ipsos gratiae significatio. 37. His ludis expletis, quo artificio navis illa prodierat, eodem abscessit ac novum quoddam ludi genus inchoatum est, nobis antea incognitum. Pendebat in medio funis ad utramque fluminis partem alligati per pedes anser, futurus praemium illius, qui avulsum a reliquo corpore ejusdem collum retulisset. 38. Quod cum natatores multi, suis cymbis evecti, saepius conarentur, minus assequi poterant. Nam partim anseris collum apprehendere, partim illud nequibant abrumpere, ac fiebat ut isti diu in aere dependentes ac sua corporis mole deorsum abrepti, vel in cymbas, vel in profluentem omnium cum risu devolverentur. 39. Duabus circiter horis in hac hilaritate consumtis, horias ad duodecim pari fere impetu venientes aspicimus atque ex clamore hominum, ex tubarum sono, ex lictorum edictionibus, qui cymbas ultro citroque commeantes decedere, atque ad ripas appellere imperabant, eas esse horias comperimus, quae inter sese de praemio certabant. 40. Erat autem earum cursus ita incitatus ac vehemens ut avium potius volatui quam navigii cujuspiam celeritati propius videretur accedere. Instabant remiges, urgebant quantum vis humana poterat, remis undas pellebant, verberabant, findebant. 41. Earum una in oculis nostris antecedentem alteram gravi ictu percussam, subvertit ac submersit. Remiges natandi arte periti ad ripas ad unum incolumes pervenere. Neque illis minore fuit opus artificio. Nam alioqui in rapidissimos vortices illapsi ab iisque abrepti, facile fuissent in profundum abstracti. 42. Alia quae ad proximum vadum impegerat, cum nemo esset qui eam conaretur extrahere, constitit, ceterae omnes cursum tenuere. Non expectavimus dum praeconis voce certaminis victrix citaretur, sed gratiis amico, qui nos tam liberaliter acceperat, actis, discessimus.

X 1. Omnium postremi ludi erant plebeii, quibus dies proximus erat allaturus initium quibusque decreveramus non interesse, sed domum abire, quod ferebamus moleste Gallonio nos tanto esse sumtui tantaeque molestiae. 2. Sed castigati ab eo, qui quod in nobis sumeret lucrum esse, non damnum ajebat, profectionem in biduum distulimus. Atque ad ludos istos quod attinet, si suo tempore fiant, mense Majo, octavo quoque die, a plebeiis hominibus celebrantur, quo die opifices ab operis feriati totos hilaritati se tradunt. 3. Hi summo mane una cum uxoribus ac liberis secedunt in agrum, duobus circiter millibus passuum procul ab urbe, olim celebri cuidam familiae ab Imperatore Cophto dono datum, et secum equos, asinos, vino, pane, caseo aliisque cibariis onustos adducunt, quibus parvulos etiam pueros suos et infantes imponunt. 4. Ferunt etiam citharas, fides, sistra atque alia ejusmodi instrumenta musica, ad quorum cantum vocem exercendo itineris molestias leviores efficiunt. Tum perveniunt in aequatam agri planiciem, arboribus fere in quincuncem dispositis consitam, in cujus summo rudi ac rusticano opere factus fons inest, cujus aquae frigidae, dulces, nitidae atque perennes ad irrigandum eum locum sese diffundunt. 5. Ante hunc fontem mensa marmorea, longa, quadrilatera, varias inter ac proceras arbores paulo supra terram extenditur, quam qui prior occupat, beatus habetur. Hic animi curis ac solicitudinibus valere jussis, dant omnes sese variis ac jucundis oblectationibus. 6. Nam alii seorsum a ceteris saltant, alii puellarum choris immisti festas atque alacres ducunt choreas, alii cithara, alii voce, alii fidibus canunt, alii olea, alii trocho, alii pila datatim ludunt, alii ligneis orbiculis vel lamellis certant, uter propius ad lamellam vel orbem accedat, qui signi gratia, praemittitur, ad quem ceteri dirigantur. 7. Alii amant, alii potant, alii currunt, omnes denique paulo ante meridiem una cum uxoribus ac liberis in herba sese projiciunt et ad arboris cujuspiam umbram edunt, potant, animo obsequuntur atque onerant sese hilaritudine. 8. Veniunt eo citharoedi, fidicines et ad citharae fidiumque cantum extemporario carmine de discumbentium virtutibus canunt, a quibus deinde, grati scilicet animi causa, auferunt vel vini cyathum, vel carnis porcinae vel vitulinae frustum, vel pulli gallinacei alam, vel placentae vel casei partem. 9. Accurrunt eodem omnis fere generis meritrices, sive mercatorum amicae, sive servulorum scorta diobolaria. Verum esca atque potione expleti, sanctaeque Saturitati gratiis actis, surgunt omnes ac largius etiam quam antea saltationes, cantus, choreas aliosque ludos, quos intermiserant, repetunt et usque ad occidentem solem fere producunt. 10. Multae inter aequales, horum ludorum causa, affinitates, multae inter inimicos pactiones et foedera conciliantur. Is denique horum ludorum est finis ut, cum advesperascit, omnes eadem qua venerant alacritate domum revertantur.

XI.1. Ludis omnibus transactis, cum jam nihil esset quod detinere nos posset, nullis Gallonii precibus nullaque ejusdem vi retineri potuimus ne ad Penates nostros, unde nos ille deduxerat, reverteremur. 2. Atque adeo fortuna nostris optatis ac votis occurrit ut eadem, quae nos advexerat, navis e portu jam solveret. Quamobrem, multis Gallonio gratiis actis ac Laribus vialibus, ut nos bene juvarent, invocatis, in eam conscendimus ac diis, ventis atque hominibus operam dantibus, salvi et incolumes domum revenimus. 3. Sed civitatem sane commotam ac perturbatam offendimus graphici cujusdam sycophantae lepidissimo furto, atque eo perturbatiore erant omnes animo, quo videbantur ab omni spe prorsus exclusi ejus sycophantiae vindicandae. 4. Nam celeriter ille surripuerat sese de urbe ac jam longius abierat quam ut eum quisquam omnibus, ut ajunt, velis remisque consequi posset. Est ibi caupo non sui solum ordinis, sed multo etiam superioris longe locupletissimus. 5. Hic nobilem cauponiam facit, neque cujusvis sortis homines excipit, sed viros tantum nobiles ac, si usus veniat, ipsos etiam reges atque dynastas. Etenim ea est illi supellex ut non ad unius privati hominis usum, sed ad regalis magnificentiae cultum comparata esse videatur. 6. In ea sunt peripetasmata, aulaea, toreumata, vasa Corinthia, argentea tum pura, tum sigillis emblematibusque perfecta. Haec in adventu virorum principum solitus est palam exponere. Praeterea magnam vim pecuniae in arcis armariisque semper habet inclusam, solutam ab iis, quos exceptos hospitio lepide nitideque suis sumtibus alit. 7. Hujus bonis sycophanta quidam callidus ac doctus inhiabat, atque id unum praeter cetera studebat, quemadmodum cauponi manum adiret ejusque ad se habentiam averreret.

Cf. Plaut., . 19: "Quo citius rem ab eo averrat" (var.: auferat).

8. Verum die quodam, cum in regionem suarum astutiarum ingressus omnes perlustraret, ea maxime illi placuit, quae monebat ut, si vellet ea quae cogitaverat sibi feliciter cedere, ad cauponis amicitiam aditum aliquem viamque muniret. 9. Itaque venit ad eum ac simulat se summum quendam virum esse ex remotissima nescio qua insula, illucque navigio advectum ut regionis amoenitate a curis animum relaxaret. Propterea velle apud ipsum divertere, ubi sciret hospitibus bene esse solere ac laute, sibi autem esse in animo pecuniae non parcere, quo mollius nitidiusque curetur. 10. Caupo gratias agit, neque alium esse locum affirmat, ubi sibi lepidius esse possit quam ibi. Admissus igitur cauponis in domum, nihil sibi esse faciendum prius existimavit quam ut sese penitus in ejus familiaritatem immergeret. Neque res fuit magni laboris ac temporis; nam brevi totum hominem possedit. 11. At ubi videt satis sese ad illum insinuasse, segregat eum solum ac: "Tuis, inquit, in me benefactis facile superas, ut sis mihi superior quam quisquam alius atque aliquid propter me tibi eveniat boni. Verum id, cujus nunc occasio datur, non illud est quod pueri clamitant in faba se reperisse

Cf. Plaut., Aul. 818-819: "Quid repperisti? -- Non quod pueri clamitant / in faba se repperisse."

, sed Croesi divitiae, sed montes auri. 12. Quamobrem si fidem das te taciturum, veram tibi causam, quae me huc adegit, exponam." Caupo, pecuniae studiosus in primis, hac oratione erectus, affirmat, jurat quod apud ejus aures deposuisset, salvum indidem eum esse sumturum, immo non tutius fidei quidquam quam sibi committi. 13. Ille igitur, non solum se, inquit, esse cum primis domi suae nobilem, verum etiam astrologum summum, ariolum, divinum ac magicae artis longe peritum, ejusque artis beneficio perspectum habere in quadam parte publici agri, cujus loci signa ac notas probe teneret, ingentem latere thesaurum. 14. Hunc se velle defodere, cum eoque partiri, sed opus esse silentio. Nam si id cuipiam suboleret, utrumque paenas legibus esse daturum, quae vetant glebam unam in publico agro commoveri, nisi prius facta a magistratibus potestate. 15. Sed nondum tempus idoneum ad eam rem esse, quod essent expectandi siderum quorundam ortus compositionesque, sine quibus, quidquid ipsi tentassent, teterrime caderet, verum ut ex caeli conversione perspectum haberet, tempus illud propius abesse: idque malus ea causa faciebat ut posset hominem diutius exedere. 16. Nam postquam piscis hamum voraverat, perinde tum in prandiis coenisque, tum in ceteris rebus honorifice eum habebat, ac si rex aliquis esset vel imperator eximius, ac ne verbum quidem de mercede faciebat, quod crederet omnia sibi largius quam vellet ex thesauri massa proventura. 17. Interea novus ille magus, quo ejus spes aleret, quotidie, obortis tenebris, ducebat eum in apertam atque patentem agri planiciem, ibique sumto in manus astrolabio, siderum motus se notare assimulabat. 18. Sed cum quatuor jam menses abiissent, neque amplius prolatando ac diem ex die ducendo sine fraudis suspicione posset hominem ludere, die quodam fit illi obviam ac laetus venit, exclamat: "Venit nox illa tam expectata, tam amoena, tam hilaris, quae te ex cauponibus, hominum mendicabulis, eximat atque ob divitias regibus ipsis exaequet. 19. Quamobrem concubia nocte illuc quo duceris cum ligonibus istis, quos asservandos curabis, mecum eas oportet, defossoque terrae gremio illum ex ea foetum extrahamus, qui jam diu luci deripitur. 20. Sed quia magicis cantionibus sunt prius Manes evocandi ac vinculis constringendi, atque ii praesertim Lemures, quibus thesauri custodia commissa est (nam secus omnis noster labor esset inanis ac vacuus), ideo quotquot tibi domi sunt claves, in medium afferas. Nam iis, cum mortuorum ossibus ac certis herbis ad minorem lunam resectis, brevem illos in gyrum, quem radio descripsero, compellam in eoque concludam et tanquam obserabo, ne commovere se audeant." 21. Ille qui nihil etiam tum mali suspicaretur, quidquid habeat clavium in medium attulit. Quarum simulac ille potitus est, ad tresviros recta contendit ac: "Si mihi, inquit, fides publica datur, thesaurarium vobis furem manifestarium dabo." 22. Iussus fide publica dicere, indicat cauponem illum divitem convenisse secum ut proxima concubia nocte cum ferramentis ad agrum publicum accedant, ac thesaurum ibidem abstrusum effodiant. 23. Ac si sibi minus credant, conquisitores illius in domum immittant; nam invenient, inquit, in culina in angulo ad laevam manum ferramenta ad fodiendum necessaria. 24. Illi, lictoribus missis, hominem statim cum tota familia comprehendunt et in carcerem condunt. At sycophanta, occasionem tam lepidam nactus, clavibus quibus inferna monstra decreverant in gyrum concludenda, angulos omnes aedium et conclavium miseri illius cauponis sibi pervios facit. 25. Capsas et armaria omnia aperit atque inde thesaurum eruit, magnam videlicet vim argenti ac preciosa alia multa, quae omnia convasata, in navigium quod pridie conduxerat, attulit ac, nemine persequente, in alias regiones longe ab iis disjunctas remotasque se contulit. 26. Sed paucis diebus post, caupone e vinculis exempto ac pecunia multato, hujus doli detecti sunt. Quos cum non possent magistratus vindicare, omnes cives animo erant anxio atque suspenso.

XII.1. Nos, publicis curis in eos ad quos pertinebant rejectis, ab omni solicitudinis moerore animos nostros curamque laxare nitebamur. Ac frequenter domi Charopini cujusdam eramus, locupletis hominis ac nobilis. 2. Qui cum esset omnium rerum imperitus ac rudis, inter litteratos haberi volebat, et cum vix posset librorum indices legere, insignem bibliothecam, omnium librorum varietate refertam, extruxerat, in quem invenimus scriptos hos versus:

3. Sed erat plane vir bonus, ac nobis in primis amicus. Sed citius, ut dicitur, flammam in ore ardentem contineas, quam vir acutus ingeniosusque bona dicta teneat, bona scilicet dicta, quae ut quidam interpretantur, falsa sint atque ridicula.