LIBER VII

I. 1. Iam valido, quemque maxime optaveramus, vento in altum delati, placido tranquilloque mari adeo delectabamur ut, quemadmodum de Achivorum exercitu Pacuvius inquit, laeti piscium lasciviam intueremur

Cf. Cic., . I 14 (Pacuvi fragmentum 353-360 Warmington = 409-416 Ribbeck) : "An Achivorum exercitus et tot navium rectores non ita profecti sunt ab Ilio ut "... profectione laeti piscium intuerentur" ut ait Pacuvius..."

, cum subito, adversa coorta tempestate, eundem in locum rejecti sumus unde discesseramus. 2. Sed Neptunum arbitror fluctus commovisse maritimos quod certi cujusdam senis, Ligurino nomine

Nicius fortasse recordatus est Hor., C. IV 10.4-5: "... color ... / mutatus Ligurinum in faciem verterit hispidam."

, qui nobiscum una vehebatur, fastidium insolentiamque perferre non posset. Huic supra quam dici potest moroso atque difficili omnia exhibebant negocium, volatus avium, aurae sibilus, remigum laborantium in reddenda anima sonitus, quibus etiam minitatus est crucem, si ita respirassent ut aliquis ejus ad aures sonus veniret. 3.Toto illo navigio una cum servo prosecutus est culicem, qui dormienti sibi in aurem insusurraverat. Multa alia praetereo ne sim longior, quibus odium illud propemodum nos enecavit. 4. Nobis igitur, ita ut dixi, in litus expulsis aegre impetratum est a navarcho ut liceret Gallonium invisere; nam se velle ajebat, simul ac contrarius ille ventus consedisset, navim solvere neque diem posterum expectare. Propterea properaremus redire. 5. Quamobrem sine ulla mora ad aedes Gallonii venimus per angiportum, quod ad eas recte ferebat. Qui, ut nos aspexit, majorem aliquam esse causam reversionis nostrae existimavit ac, dimisso Plusio Accipitre, de quo supra commemoravimus

Cf. supra lib. III iv.24-26.

, ejus reversionis causam efflagitat. 6. Nos exortam tempestatem et simul odiosam Ligurini importunitatem exponimus ac: "Si, inquam, iterum cum eo navigandum sit nobis, nihil est opus carnifice qui animam adimat. Satis eam nobis suo ille odio praeripiet antequam portum conspicere valeamus." 7. "Ne miremini, inquit Gallonius, aeque ille est terra marique omnibus, quibuscum vivit, odiosus. Atque ut sciatis, vicinia, in qua nuper habitabat, vota fecit pro illius abitu, vel potius interitu. 8. Nam gallos gallinaceos, quotquot circa aedes ipsius erant, capiendos interficiendosque curavit eo quod interdiu sibi aliud agenti aures obtunderent. 9. Praeterea insignem canem, qui ob ejus festivitatem ab omnibus diligebatur, quique latratu fures arcebat, catapulta e catapultario emissa dilaceravit, causatus quod ipsi volenti quiescere somnos abigeret, sed re vera quod sit odiosus, saevus, truculentus, immanis. 10. Quid? Nonne multis persecutus est noctibus noctuam, quae occentabat fenestram cubiculi, in quo jacebat, quod oscinem eam esse avem diceret eique, cui concineret, semper aliquid triste praediceret? 11. Itaque post multos labores insidiis exceptam obtruncavit ejusque caput hastae praefixum trophaei loco impostum suis aedibus habuit. At nihil est in hoc homine, ut sciatis, praeter corporis proceritatem, generis splendorem summamque superbiam. 12. Erat olim etiam dives, sed nuper in mari bonis elavit, itaque nunc trioboli homo est vel potius nihili bestia. Sed abeat, naviget, deos oro ut perpetuum hoc illi sit iter. 13. Arbitror me Plusium Accipitrem Offuscato reconciliasse." "Quid? ajo, erantne inter eos inimicitiae?" "Maximae, inquit, et capitales. Sunt in suburbanis istis arenariae complures tortuosae ac labyrintheis flexibus et erroribus similes.

Id est, 'Catacumbae'.

14. In eas abavi horum hominum, religiosissimi mortales, cum palam non liceret, furtim ad sacra Cereri Liberoque facienda conveniebant, eorumque religionis non pauca etiamnum in his locis vestigia cernuntur. 15. Est antiquitatum istarum studiosus Offuscatus, ut nostis. Qui saepius, omissis ceteris curis, se abdit sub terras ac dies noctesque integras in perlustrandis locis illis religiosissimis cum voluptate traducit.

Offuscatus sive 'vir in tenebris latens' est Antonius Bosius, qui annis 1593-1629 catacumbas primus princepsque exploravit. Post mortem liber eius, c. t. , anno 1632 est typis edita.

16. Plusius, qui potando, edendo, scorta ducendo rem perdidit, quique cupiat aliquid invenire, si possit, quo vitae priori reddatur, sibi persuaserat magnae cujuspiam utilitatis gratia Offuscatum loca ista humi depressa celebrare, hoc est thesauris defodiendis operam dare et magicis eam ad rem artibus uti. 17. Itaque ad maximas se posse divitias pervenire existimavit, si in societatem ab eo reciperetur. Nec sibi defuit. Nam die quodam inventum seducit, abreptaque manu: "Dic, obsecro, inquit, quid tibi negocii est sub terra? Cur aetatem exigis in arenariis?" At ille: "Quid putas? Delectat me religiosos majorum nostrorum ritus pernoscere." 18. At Plusius: "Tace, inquit, quasi nos inter nos nunc primum noverimus! Nunquam te tam religiosum agnosci. Immo thesauris defodiendis te locupletas." Tum Offuscatus: "Quid tibi venit in mentem suspicari veteribus illis fuisse thesauros? Quibus probitas erat pro opulentia, pietas pro divitiis." 19. "Nihil agis, inquit Plusius; non sum adeo in nostris Annalibus hospes ac rudis ut non legerim sanctissimos illos homines scyphis aureis diis libasse et ad nocturna orgia argenteis candelabris praefixos cereos habuisse. Proinde pro nostra amicitia me tibi socium adscribito. Gestio enim mihi aliquas pulcherrimi hujus operis partes adsciscere." 20. Offuscatus, cognita Plusii vanitate, lepidos sibi ludos ad omnem voluptatem et ocium esse oblatos existimavit, neque ulla ratione dimittendos censuit. 21. Ac primo coepit eum rogare, obsecrare ne se proderet; capital enim facere, qui magicas artes colat. Itaque: "Si me, inquit, diligis, si mea tibi salus cordi est, quod scis, nescis et quod vides, non vides. Quod autem petis ut te in societatem recipiam, non meae sunt istae partes, sed ad Stylium amicum nostrum pertinent, qui abest hinc millia passuum circiter centum. 22. Sed honoris tui gratia perficiam ut minus horis tribus totum hoc iter conficiat et ad Iani Quadrifrontis templum adveniat. Et gaudeo mehercle hanc a te mihi occasionem fuisse oblatam. Volo enim par illi referre, cujus olim cantionibus ferme horis quinque in hanc urbem ex patria sum extractus." 23. "O istuc si dederis, Plusius exclamat, magnus profecto vir es." "Obsecro, Offuscatus ait, compesce vocem! Ne clama, abi domum et cura te ut, cum est opus, sis mihi praesto ad Ianum. Ego cum clavo laminali illic adero." 24. Hic est clavus quidam aeneus perantiquus, in Aridi museo nuper ab eo conspectus, qui, quoniam characteres quosdam et notas habet impressas

Cf. Apul., . III 17.3: "Pamphile... apparatu solito instruit feralem officinam, omne genus aromatis et ignorabiliter lamminis litteratis..."

, visus est in primis ad eludendum Plusium idoneus magicae artis cupidum. 25. Interea Offuscatus ad Stylii aedes accurrit, qui pridie ejus diei e patria redierat. Plusii stultitiam enarrat; quemadmodum ludos eum fieri velit, exponit. Convenit inter eos ut Stylius hora ejus diei undecima ocreatus, tanquam si tum primum urbem ingrederetur, ante aedem Iani Quadrifrontis appareat atque Offuscatum increpet, quod se minus horis tribus in urbem extraxisset. 26. Plusius maturius quam erat imperatum, domum ad Offuscatum venit, urget, instat ut eant, nihil sibi videri longius quam dum ex veteri aliquo sepulcro aulam auri plenam effodiat. Itaque eunt, veniunt. 27. Offuscatus in aede Iani in dextero ad laevam angulo clavum laminalem solemnibus quibusdam verbis a se nuper inventis humi defigit, tum schedulam laneo funiculo alligatam ad Plusii collum appendit, in qua inscriptae erant litterae: duo PP, duo CC, et unum R. 28. Quaerentibus nobis, quibus fabula narrabatur, id quid esset, dixit Offuscatus: Plusius perdidit cerebrum cum re. Hanc illi schedulam imperavit ut sibi nunquam adimeret, sed perpetuo eam sineret tanquam crepundia in collo pendere, si vellet caput a Lemuribus salvum domum referre. 29. Tum incipiunt deambulare, multisque spatiis jam factis, ecce tibi Stylius adest. Prior Plusius eum aspicit atque illico laetus exclamat: 'Venit!' Eunt illi obviam, reditum gratulantur, salvum eum esse jubent, ad coenam vocant. 30. At Stylius commoto similis: 'Itane, Offuscate? inquit. Sed ludis me ludo meo. Jam non est quod tibi succenseam, ego quoque te olim ad eundem ludificatus sum modum.' Quae cum ab eo dicerentur, Plusius Offuscato accedens, summisse: 'O virum summum, ajebat, atque praestantem! O singularem hominem, ac prope divinum!' 31. Sed post mutuas salutationes omnes simul sese Stylio comites addunt. Sed cum videt Plusius in via, ubi quisque Stylium aspiciat, ire eidem obviam ac venisse eum salvum gaudere, obstupescere, Offuscato latus fodere et in aurem: 'O virum maximum!' dicere. 32. Offuscatus, id se moleste assimulans ferre: 'Parce, inquit, voci nec me eas perditum.' Tum Plusius: 'Ne time! Egone, ait, ut capitis hominem mihi amicissimum et tali virtute praeditum perdam? Me satius est mori.' 33. Ne longum faciam, adeo Plusius haec sibi vera esse persuaserat ut Croesi divitias cum thesauris sibi a Manibus commonstrandis non permutasset. Sed qua homo garrulitate est, non potuit se continere quin rem totam amico cuidam suo aperiret, qui Stylium optime nosset eundemque pridie ejus diei, quo Plusius haec a se visa narrabat, conspicatus fuisset. 34. Atque ille continuo homini data esse verba intellexit coepitque eum acriter objurgare quod id aetatis homo eoque ingenii acumine praeditus duobus adolescentibus se irridendum praebuisset ac, si pergeret credere, prope esse ut ipsum lapidibus pueri insectarentur. 35. Quod ubi audivit, adeo vehementer exarsit ut propemodum ex ore flammas evomeret; ac sicam rapere, minitari absenti Offuscato, seque vel medio eum in foro obtruncaturum asserere. 36. Ego ad eum placandum interpres datus, vix orsus eram loqui de conditionibus pacis, cum mihi orationem eripuit ac: 'Tace! inquit. Egone ut redeam cum illo in gratiam? Dii me perdant, si mihi erit amicus, jam apud me tesseram fregit. Abeat, quaerat alium quem ludat.' 37. Ego cum hanc viam obseptam viderem, coepi alia eum aggredi ac: 'Vide, inquam, tua isthaec pertinacia te potius quam inimicum perdit. An nescis quantam tibi potationem, saturitatem et gaudium eripias? Nam promisit si te sibi placarem, opiparam se tibi coenam hodie in qua velles popina daturum.' 38. Neque haec me ratio fefellit. Nam vix popinae coenaeque mentio injecta est, cum homo alieni cupidus cibi et in primis popino benigne gratiam fecit ne iratus esset, et quo vellem se descensurum spopondit.