Vivet iô. Quid se, velut acceptura merentem,
Angusto vacui stipant iam limite caeli
Astra, vel Elysii sperant haec gaudia Manes?
Vivet et humanas multum dignabitur oras
SceptrigerÛm egregius regum, qui caede tyranni
Gallica Sardois celebravit robora fastis.
Qua Stygiis limes niveus discriminat arvis
Insontes animas, nullique adeunda virescunt
Supplicio nemorum late convexa piorum,
Belligeri errabant Manes, quos inclyta virtus
Exemit poenis, et tuta ad flumina Lethes
Rixarum oblitos sero concordia iunxit.
Dumque per adversi regnum illaetabile Ditis
Poenarum infandas species, ignesque rotasque,
Securi aspiciunt, motoque e vertice Diras
Impia terrifico quatientes sibila nutu.
Ecce recens Stygias turba adventabat ad oras
Sanguineo informis cultu, nondumque remissis
Ensibus, et saevae crudelis imagine pugnae.
Mirantur summo Elysiae de margine silvae
Magnanimi heroes numerumque habitumque virorum,
Telaque et ereptis immania vulnera membris,
Qualia non rubris Simois lavat horridus undis,
Dum Phrygias acies adversaque signa Pelasgum
Hinc ferus Aeacides, maiorque hinc submovet Hector,
Tunc ita mussantes: "Quod vasta in vulnera ferrum?
Quae tantae valuêre manus? Non saecula nostra
Has tulerant vires. Sic ô mortalia crescant
Robora, nec summo timeat deus omnis Olympo!"
Talibus intentos dictis mox grandior umbra
In sese advertit, Stygiis quam cymba laborans
vix dederat ripis. Necdum caligine torvos
Mutarat vultus functi novus incola mundi.
Quin etiam amissi superant insignia regni,
Murice picta chlamys, nec adhuc direpta comarum
Vincula. Et erepto fulgebat dextera ferro.
Sed multo informes squalent in sanguine vultus,
Pectoraque et scissas fallunt spiramina fauces.
Haud mora correptum, qua stat fera iudicis urna,
Nil veritus traxit lictor. Cessêre reorum,
vulgares animae, vertitque huc ardua Minos
Lumina. Terrificos sequitur reverentia vultus,
Et quamquam assuetas movit formidine sedes.
Ille autem iussus (nec detrectare potestas)
Pandere quae vitae series, quo funere raptus,
Quid meritos portet suprema ad Tartara Manes,
Incepit nondum deiectus et improba movit
Ora, memor regni. Tristes siluêre cavernae,
Atque audituras volvit Styx mollius undas.
"Si qua Radirobanis nomen fortuna sub umbras
Attulerat (certe hostiles huc saepe catervas
Egi, et rumpentes lassavi stamina Parcas),
Ille ego Sardoa modo formidabilis aula
Advenio. Me gens certis Balearica fundis,
Me Ligures timuêre. Sed ô quid inutile iactem
Robur et armatis insignia castra maniplis,
Si nulla extincto superest reverentia sceptro,
Et virtus hic sola valet? Quid me urget Enyo?
Horrentes differ stimulos. En sponte profabor.
Heu nimium fisus regnis, meque inter amicae
Fortunae obsequia et primaevi sanguinis annos,
Mortalem oblitus, non fas aut iura colebam,
Non superos. Deus ipse mihi, frangique voluntas
Nescia. Tum meritae nusquam mens conscia famae,
Nec fidi comites, vilisque ad singula plausus.
Quid memorem Siculo meditatos litore raptus?
Quid Libycas acies et nullo in limite vota?
Cum subito mihi saeva dies, inimicaque fata,
Ultoresque dei." Simul his suspiria duxit
Et siluit. Sed plura ferox tunc poscere Minos
Quae saevae fortuna necis (proh triste superbis
Supplicium!) et quantis victor se tollat in armis.
"Ille, inquit, quo se iactavit Gallia rege,
Cui non fama prior, cui non certaverit aetas
Ulla patrum, non me ille tamen, non mortis inultae
Deiecit fatis. Sensit quoque mutua ferro
Vulnera, et hi raptum tarde emisêre lacerti.
Nunc iacet exsanguis victor, lucemque supremo
(Sic reor) obtutu quaerit. Proh numen! et ista
Num prior antra subit?" Dixit liventia circum
Ora ferens, caesi Manes ceu quaereret hostis.
Finis erat, iustisque ratae sortitibus urnae
Tantaleum ad laticem et refugi mala pabula rami
Damnatum anguicomae raptim abvexêre Sorores.
Spargitur Elysiis velox tunc rumor in arvis,
Te, Poliarche, mori. Torvus sic dixerat hostis.
Sic metuunt sperantque pii comitemque ducemque
Te cupiunt, spondentque solo meliora relicto.
Quis prior alloquio; quis inanem tangere dextram;
Quis monstrare vias, lucosque, animasque potentum
HeroÛm, cupidas versat gravis ambitus umbras.
Haec dabit herba toros; ista sua tempora lauro
Cingit, et hic fessos melius fons abluet artus.
Sic fremit - Hyblaeis si regem abvexerit error
Vallibus, et reducem praemissis nuntiet alis
Turba minor - laetum per cerea limina vulgus,
Angustantque fores, parvasque citantia vires
Agmina, stridenti properant se credere caelo.
Ecce autem caeci rediens per nubila mundi
Castor adest. Tunc forte poli statione relicta
Mutabat cum fratre vices. Et lucidus astro
Se fundebat apex, et habebant tempora flammas,
Purpuraque ex humeris, et vultu Martis imago.
Haud mora, decepti sic te descendere Manes,
Sic, Poliarche, putant; longe simul obvia pandunt
Agmina, Ledaei propior cum numinis arsit
Vultus et errantes se collegêre catervae.
Mirantem cinxêre tamen, mixtisque rogarunt
Vocibus. Interea pressis suspensus habenis
Constitit, atque omnes respexit Cyllarus umbras.
"Dic age, nam superis vidisti haec proelia campis,
Quo regis stant fata loco, quem Gallia nobis
Maesta dabit, nostrosque subit quo limite campos?"
Substitit incertus primum; mox sidere toto
Risit, ut irato si pelleret aequore Castor
Nubila, et in laetas descenderet igne carinas.
"Audite, ô Manes, vestrisque haud debita lucis
Gaudia frustrato faciles nunc ponite voto.
Ponite. Nec dispar Superos spes nempe fefellit.
Vidi ego pugnantis vultusque animosque, piumque
Robur et extremo nutantem in sanguine vitam.
Vidi ego quaerentes Superos, qua parte iuberet
Aetheris hanc puris animam concrescere flammis
Iuppiter. Eoo mallet caelove cadenti
Credere, perpetuae nitidam vel iungeret Ursae,
Cum pater omnipotens: " 'Non hoc sub tempore, dixit,
Hunc nostro egregium iuvenem dare munus Olympo
Decretum est. Restant terris quae maxima victor
Bella gerat. Nondum hunc omnis locus, omnis Enyo,
Omnia lustrandi sensêre piacula mundi.
Aspice quae species membris, ut Martia fortis
Bella decet, placidaeque tamen non asper olivae est.
O decus! O proles nulli aspernanda deorum.
Atque utinam concessa mihi! Placata dedisses
Tu mihi tu veniam, coniunx, huicque ubera parvo;
Candida nec sparso micuisset semita lacte.
Non haec non uni debentur gaudia saeclo:
Ille diu florens iuvenisque diuque senescet.
Longius indulgent Parcae. Dabit ille nepotes,
Aeternam terris sobolem, quae limite felix
Insurget| insurget ms., edd. pri. et sec., 1622, 1627, 1630, 1634, 1664; insurgat 1659, 1664b, 1673 |
patrio, seniumque his exuat astris.
" 'I, gnate, accelera, laeto cui germina succo
Paeoniaeque artes morbique et vulnera parent.
I, precor. Arcanos plagis infunde liquores,
Qui superant mortem, qui saucia numina curant.
Sive meus Mavors, Phrygio seu pulvere laesa
It Venus, et strictum Tydeidae exhorret ad ensem.
Quin et Pergameo paulum se tollat ab angue
Filius, ac Mauros tecum illustrare Penates
Approperet solers. Timeat nec fulmina rursus
Invidiamque meam. Nunc, ô nunc annuo vinci
Fata libens, tanto quocumque immitia regi.'
"Sic fatus genitor, regisque ante ora iacentis
Iam stabat medico circum praecinctus amictu
Phoebus, et occulta purgarat vulnera lympha.
Nunc parcente manu plagarum angustat hiatus,
Nunc sociat gnato plantasque artusque manusque,
Et multum ambrosiae venis cessantibus addit.
Protinus exhausto redeunt in pectore vires.
Pallor abit. Sensit Superos nova vita faventes.
Quare agite, ô sancti Manes, celebrate Camoenis
Absentem Elysiis. Teneat seu sidera virtus,
Sive habeat terras, seu vestris incolat umbris
Semper cara piis, plaususque et vota meretur."
Finierat Castor. Laeto fremuêre tumultu
Securae umbrarum sedes, unoque favore
Et maria et tellus et ovans respondit Olympus.
|
